«روند ویانا» در سه نوبت با میزبانی کشور اتریش برگزار شد. سومین و آخرین دور آن روز یک‌شنبه، ۱۲ قوس، برگزار شده بود که برای سه روز ادامه داشت. در آن نشست احمد مسعود، رهبر جبهه مقاومت ملی افغانستان، و شماری از شخصیت‌های معروف سیاسی افغانستان اعم از زنان و مردان به نماینده‌گی از جریان‌های سیاسی مختلف حضور داشتند. کسانی از آدرس رسانه‌های آزاد و جامعه مدنی نیز حضور داشتند. روند ویانا در سه نوبت از سوی موسسه امور بین‌الملل اتریش برگزار شد.
متن حاضر گفت‌وگوی اختصاصی رسانه آکسوس (Oxus TV) با آقای ولفگانگ پتریچ، رییس موسسه امور بین‌الملل اتریش، پیرامون روند ویانا است. پتریچ در این گفت‌وگو به پرسش‌هایی پاسخ گفته است که معطوف به اهداف، ماهیت و نتایج و پیامدهای روند ویانا است.
سوال: برای سومین بار است که نشست ویانا برگزار می‌شود. به نظر شما این دور با ادوار قبلی چه تفاوت‌هایی دارد؟
پاسخ: زمانی که در سپتامبر سال گذشته نخستین کنفرانس را برگزار کردیم، فکر می‌کردم که احتمالاً این نخستین و آخرین باشد، اما در همان کنفرانس تعداد اشتراککنندهها نسبتاً کم، اما موفقیت بزرگ بود. از این‌رو، شرکت‌کننده‌ها به طور فوری خواستار برگزاری دور دوم آن شدند. در دور دوم مشخص شد که «گروه وین» از افغانستانی‌هایی در تبعید شکل گرفته و متوجه شدیم که در میان آنان آماده‌گی برای ادامه کار بسیار زیاد است.
سوال: در دور دوم تعداد اشتراککنندهها نسبت به دور نخست کم‌تر بود، دلیل آن چه بود؟
پاسخ: دلیل نخست، مساله سازمان‌دهی و اداری بود. دلیل دوم این بود که تعدادی از دیاسپورای افغانستان به این روند با شک و تردید نگاه می‌کردند که آیا کنفرانس ویانا یک‌طرفه است؟ آیا ما می‌توانیم شرکت کنیم یا خیر؟
مهم‌ترین وظیفه من، تلاش برای تبدیل کردن روند ویانا به یک «پلتفورم آزاد» بود که در آن افراد با دیدگاه‌ها و مواضع مختلف بتوانند در وین گردهم بیایند. این گروه باید یک جنبش دموکراتیک افغانستانی باشد، نه این‌که دست‌های خارجی در پشت آن وجود داشته باشد. دخالت در پروسه‌های صلح در افغانستان در بیست سال گذشته بزرگ‌ترین اشتباه بود. اتریش برای این کنفرانس خیلی مناسب است؛ چرا که ما مانند امریکایی‌ها، بریتانیایی‌ها و یا روس‌ها منافع قدرت نداریم.
سوال: شما پیشتر از گروه وین نام بردید. لطفاً کمی بیش‌تر در مورد آن وضاحت دهید که هدف این گروه چیست و اشتراک‌کننده‌های آن چه کسانی هستند؟
پاسخ: گروه وین یا روند وین بر اصول خاصی مثل دموکراسی، برابری افراد و برابری جنسیتی متکی است. این اصول، فراگیرند، نه انحصاری. این بسیار مهم است که باید تاکید کنم، ما می‌خواهیم در وین یک روند سیاسی ایجاد کنیم، نه نظامی.
سوال: اعضای این گروه چه تعداد است؟ اندکی در مورد شخصیت اعضای آن توضیح دهید؟
پاسخ: در کنفرانس دور سوم حدود پنجاه تن اشتراک کرده‌اند که همه طیف‌های جامعه افغانستان را شامل می‌شود. حدود چهل تن حضوری شرکت کرده‌اند و بقیه به صورت مجازی. این گروه متشکل از سیاستمداران پیشین، وزیران خارجه، اعضای پارلمان، فعالان حقوق بشر، تحصیل‌کرده‌ها و پروفیسورانی که در زمینه افغانستان در ایالات متحده و اروپا فعالیت می‌کنند، است. این گروه بسیار متنوع و گسترده است. ولی ما تا هنوز به سوی ساختار یک «گروه رهبری» نزدیک نشده‌ایم. اکنون می‌خواهیم که گروه فعلی را بزرگ‌تر بسازیم. هدف هر روند سیاسی در نهایت تشکیل یک ساختار است که باید ایجاد شود.
ما اکنون با یک «نقشه راه» که از اپریل تاکنون در ۱۲ جلسه تهیه شده است، پیش می‌رویم. از محتویات این نقشه راه نوع نظام افغانستان است که این کشور در آینده صاحب چگونه نظام باید باشد. مشکل بزرگ برای فعلاً این است که نظام فعلی افغانستان بیش از حد متمرکز است. داشتن یک نظام متمرکز در یک جامعه‌ای که از اقوام مختلف تشکیل شده است، بهترین گزینه نیست.
اگر ما نگاهی به تاریخ افغانستان بیندازیم، می‌بینیم که این کشور همیشه تحت سلطه خارجی‌ها بوده است. ازاین‌رو، برای افغانستان «سیاست بی‌طرفی» یک گزینه مناسب است. در ضمن باید با کشورهای همسایه، به‌ویژه کشورهای قدرت‌مندی چون چین و پاکستان رابطه خوب داشته باشد.
سوال: پس در این مقطع زمانی همه دیدگاه‌ها شنیده می‌شود و سپس ساختار بزرگ‌تر ایجاد می‌شود که تنوع در مرکز آن قرار داشته باشد، درست؟
پاسخ: بله، همین‌طور است. گروه طالبان در افغانستان یک واقعیت[بد] است، اما آنان نمی‌توانند که با یک جنبه همه قدرت را در اختیار داشته باشند. این از یک سو قانونی نیست و از سوی دیگر، در توافقنامه صلح دوحه نیز این‌طور گنجانیده نشده بود، ولی متاسفانه به همین شکل اتفاق افتاد.
ما به‌ویژه اتریش و اتحادیه اروپا باید از شمولیت همه اقوام در نظام افغانستان حمایت کنیم، و مطمیناً موافقت سایر کشورهای غربی را نیز داریم که می‌گویند در این مقطع زمانی این اقدام درست است. روند گفتمان[ولو این که] زیاد کُند باشد و زیاد طول بکشد، اما نیاز است. از سوی دیگر، فاکتور زمان خیلی مهم است که نباید از دست برود. ما نمی توانیم بیش‌تر از این صبر کنیم، به خاطر این که زنان در افغانستان در وضعیت بدی قرار دارند.
سوال: واکنش‌های دیگر کشورها و سازمان‌های بین‌المللی به این روند چه بوده است؟
سازمان‌های بین‌المللی نقش مهم را ایفا می‌کنند، به‌ویژه سازمان ملل متحد. من توانستم در این اواخر یک گزارش این سازمان که هنوز منتشر نشده را مشاهده کنم که در آن به بسیاری از ایده‌هایی که ما در سپتمبر سال گذشته بحث کرده بودیم، اشاره شده است. به عنوان مثال، نقشه راه سازمان ملل پیشنهاد داده است که همه گردهم بیایند. چیزی که در آن بسیار مهم است، این است که این روند باید فراگیر باشد. به این معنا که از همه طرف‌های درگیر باید خواسته شود تا افغانستان را به عنوان یک کشور چند قومی، چند فرهنگی و چند مذهبی به رسمیت بشناسند. این باید در همه قوانین اجتماعی، قانون اساسی و در دولت نیز منعکس شود.
یکی از موفقیت‌های بزرگ روند ویانا در هر سه دور، شمولیت همه طرف‌ها بود. در دور سوم ما از اشتراک‌کننده‌های یک «کنفرانس جامعه مدنی» که اخیراً در وین برگزار شده بود، برای اشتراک دعوت کردیم. این یک اشاره است به این که گفت‌وگو بین گروه‌های مختلف باید انجام شود. جامعه مدنی افغانستان از سراسر اروپا جدا از روند ویانا در اتریش گردهم آمده بودند. من بسیار تحت تاثیر اعتماد به‌نفس بالای نماینده‌های جامعه مدنی قرار گرفتم که به رهبران سیاسی نشان دادند که آنان نیز این‌جا هستند و باید جدی گرفته شوند.
سوال: به طور کلی تمایل اشتراککنندهها به سازش را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ به نظر شما چقدر مایل به سازش هستند و آیا واقعاً نتیجه می‌دهد؟
پاسخ: از تجربه زنده‌گی شخصی خودمان و همچنین از سیاست عمومی در اتریش و اروپا می‌دانیم که ایجاد مصالحه و یا سازش چقدر سخت است. چرا که این‌گونه فکر می‌شود که سازش نشانه ضعف است و این نگرش در جوامع سنتی شاید بیش‌تر از جوامع مدرن باشد.
کنفرانس ویانا روندی است که روز به روز بیش‌تر شناخته می‌شود. واشنگتن، لندن، بروکسل و دیگر پایتخت‌های اروپایی با علاقه فزاینده این روند را زیر نظر دارند. ما پس از دوره سوم یک ارزیابی خواهیم داشت که چیز‌هایی به دست آمده است، چه چیز‌هایی مثبت بوده و چه چیز‌هایی موفق نبوده است؟ سپس در یک مرحله جدید تصمیم خواهیم گرفت که این روند را چگونه ادامه دهیم. به نظر من اکنون این پروسه باید هرچه بیش‌تر گسترده‌تر و جامع‌تر شود و جامعه مدنی را باید به گونه قوی در این روند وارد کنیم.
سوال: آیا تصور می‌کنید که در این روند نماینده‌های طالبان را نیز در آینده دعوت کنید و با آنان یک‌جا پروسه را به پیش ببرید؟
پاسخ: من فکر می‌کنم که هنوز زود است که پاسخ قطعی ارایه کنم، اما در بلندمدت، همه اشتراک کننده‌ها متوجه شده‌اند که در نهایت باید با مخالفان گفت‌وگو شود.
تا زمانی که به این نقطه برسیم، روند ویانا باید تقویت شود و پشتیبانی بیش‌تری دریافت کند. همچنین نیاز به حمایت از جامعه بین‌المللی نیز است تا با آن افغانستانی‌ها اقدام کرده و منجر به آرامش در کشورشان شود.
مجری: پس بهترین آرزوها را برای تان داریم و از اطلاعات دقیقی که ارایه کردید، سپاس‌گزاریم.
مهمان: از شما نیز سپاس‌گزارم.
